Poortwachtersconnectie bijeenkomst:
Van positionering naar professie
Onder deze titel organiseerde de werkgroep Poortwachters* van Dyslexie Centraal (DC) en het NKD op 8 februari jl. een bijeenkomst voor poortwachters Ernstige Dyslexiezorg. In het programma was onder meer aandacht voor de inbreng die Poortwachters via een enquête leverden over de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de poortwachter en voor de competentie- en opleidingseisen. Lees de impressie van deze boeiende en goed bezochte bijeenkomst.
Jolanda Roelfsema gaat in haar openingswoord in op de relatie tussen onderwijs en zorg en op de positie van de poortwachter: ‘Aan de ene kant heb je de kwaliteit van de basisondersteuning op school voor leerlingen met leesproblemen en leerlingen met (ernstige) dyslexie, aan de andere kant de specialistische dyslexiebehandeling. Beide hangen nauw met elkaar samen. Op het moment dat de kwaliteit van de basisondersteuning onder druk komt te staan, zul je zien dat er meer leerlingen toestromen naar de vergoede dyslexiezorg. Het omgekeerde geldt ook: als de kwaliteit van de basisondersteuning hoog is, zal een reëel aantal kinderen, conform de prevalentienorm, toestromen naar de specialistische zorg. Jullie zitten daar als poortwachters tussen om die domeinen met elkaar te verbinden.’
Het NKD en DC werken aan een geografische overzicht van alle poortwachters in Nederland. Sommigen werken bij een gemeente, anderen bij een samenwerkingsverband of een dyslexiezorgaanbieder. Jolanda: ‘Ik hoop dat jullie ons gaan helpen deze kaart verder te vullen. Laten we zorgen dat álle poortwachters in Nederland letterlijk op de kaart worden gezet, zodat we ze ook goed kunnen blijven informeren.’
Paars: poortwachters die zichzelf op de kaart hebben gezet Oranje: poortwachters die bekend zijn via het Poortwachtersplatform
Zet uzelf op de kaart
Bent u een poortwachter en heeft u zichzelf nog niet op de kaart gezet? Doe dit alsnog via Poortwachters op de kaart.
Waar staan we nu?
In de tweede lezing neemt Evelien Krikhaar de aanwezigen mee in een stukje geschiedenis. Ze staat onder andere stil bij de transitie van de vergoede dyslexiezorg naar de gemeente, in 2015. De poortwachter werd toen geïntroduceerd als iemand die toezicht kan houden op de toegang tot de vergoede dyslexiezorg. In opdracht van het ministerie van OCW is het Masterplan Dyslexie ontwikkeld, dat sterk gericht was op kwaliteitsverbetering van het onderwijs in lezen en spellen en op een goede samenwerking in de keten. Dit Masterplan is opgevolgd door het Stimuleringsprogramma aanpak dyslexie en gaat vanaf 2024 verder onder de naam Dyslexie Centraal. In de loop van de jaren zijn er verschillende beleidsdocumenten geweest, waarin al iets te vinden is over de rol van de poortwachter. Bijvoorbeeld in de Handreiking voor gemeenten en (2019), waarin expliciet werd oproepen om een poortwachtersfunctie in te vullen. In 2023 presenteerde het ministerie van OCW, in samenwerking met het ministerie van VWS, een Verbeterplan aanpak dyslexie. Eén van de maatregelen in dat plan heeft betrekking op de poortwachtersfunctie. Een heldere omschrijving van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de poortwachter kan helpen, aldus de toerlichting op de maatregel. Evelien besluit: ‘Vandaag is mijn oproep aan jullie: praat met ons mee over dit onderwerp en laat je stem horen!’
Poortwachtersenquête
In december 2023 heeft de werkgroep Poortwachters van het NKD en DC een vragenlijst opgesteld, bedoeld om een beeld te krijgen van de taken, bevoegdheden en ervaringen van poortwachters en de wijze waarop de samenwerking tussen onderwijs en zorg tot stand komt. De vragenlijst werd anoniem door 45 poortwachters ingevuld, die grotendeels in dienst zijn van een samenwerkingsverband of gemeente. Maud van Druenen neemt de aanwezigen mee in de resultaten. De enquête geeft onder meer een interessant inkijkje in de functieomschrijving, taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de poortwachter. Bij veel respondenten is duidelijk wat er van hen verwacht wordt en is dat ook gedocumenteerd. Wat opvalt: bij een derde is niet vastgelegd hoeveel uur zij beschikbaar hebben voor hun poortwachtersrol. Sommige respondenten geven zelfs aan dat ze deze rol in hun vrije tijd vervullen. Verschillende poortwachters hebben inmiddels documenten aangeleverd waarin hun taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn uitgewerkt. Maud: ‘We zien hierin een enorme variatie. Soms gaat het om twee A4’tjes, soms om dertig pagina’s inclusief uitgewerkte routines en stappenplannen.’
In de vragenlijst is onder meer ingegaan op de mogelijke registraties van poortwachters.
Het valt op dat veel respondenten zich niet kunnen beroepen op een registratie. Maud zegt daarover: ‘In het licht van de kwaliteit is dat een punt van aandacht. Want als we ergens een registratie inbouwen, weten we dat je van diegene kan verwachten dat die werkt conform de afspraken die horen bij die registratie.’
In de vragenlijst is ook gevraagd naar monitoring. Ruim 90 procent van de respondenten monitort en rapporteert jaarlijks alle ingestuurde leerlingdossiers. Minder dan de helft heeft zicht op wat er na de diagnostiek en tijdens/na de behandeling met het kind gebeurt. ‘Maud vraagt zich hardop af: monitor je bepaalde zaken niet omdat je het niet wilt of niet relevant vindt óf zie je af van monitoring omdat je niet kunt beschikken over bepaalde data?’
Uit de enquête komt duidelijk naar voren dat honderd procent van de respondenten de corebusiness doet: controleren van het leerlingdossier op een correcte onderbouwing van een vermoeden van dyslexie. Bij twijfel over een aanvraag wordt contact gezocht met school, een afwijzing wordt vrijwel altijd beargumenteerd. Veel poortwachters staan open voor consultatie van school en zorgaanbieders en geven desgewenst advies.
Documenten? Stuur ze op!
Bent of kent u een poortwachter die beschikt over een document waarin de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn uitgewerkt? We zijn blij als u dat document wilt delen!
Mail het naar info@dyslexiecentraal.nl
Mooie praktijkvoorbeelden
Gentiana van Straten (poortwachter ernstige dyslexie en onderwijsadviseur dyslexie bij samenwerkingsverband passend onderwijs Roosendaal-Moerdijk) en Maike van Soldt (dyslexieteam samenwerkingsverband de Meierij en lid van de Beleidsadviescommissie van het NKD) illustreren treffend hoe zij in hun regio de rol van poortwachter in de praktijk hebben ingevuld. Op grond van hun eigen deskundigheid en ervaring geven ze aan op welke wijze de poortwachter kan bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs en de samenwerking tussen onderwijs en zorg.
Taakomschrijving poortwachter
Alle aanwezigen worden uitgenodigd om mee te denken over de taakomschrijving van de poortwachter. Er ligt al een concept met daarin 35 taken. Jolanda legt uit: ‘In het concept staan alle taken opgesomd waarvan wij denken dat die bij een poortwachter horen of kunnen horen. We leggen deze conceptversie heel graag aan jullie voor, met de vraag om feedback te geven.’ Jolanda introduceert in dit verband de termen basis-poortwachter en poortwachter-plus. ‘De poortwachter-plus voert dezelfde taken als de basis-poortwachter uit, maar ook een aantal extra taken die zijn gericht op het versterken van de keten. Daarbij gaat het erom dat iedere leerling de juiste ondersteuning krijgt, of dat nu in het onderwijs is of binnen de vergoede dyslexiezorg.’
Competentie- en opleidingseisen poortwachter
Ook ten aanzien van de competentie- en opleidingseisen is al het nodige voorwerk gedaan; er zijn 25 punten op papier gezet. Marijke van Grafhorst benadrukt: ‘De rol van de poortwachter is een belangrijk aspect van het kwaliteitsbeleid.’ Met behulp van een Mentimeter kunnen alle aanwezigen kenbaar maken welke competenties een poortwachter in hun ogen minimaal nodig heeft om deze functie goed uit te voeren. Als afsluiting van de bijeenkomst bedankt zij alle aanwezigen voor hun komst. ‘Ik denk dat we als beleidsmakers, poortwachters, werkgroep en organisaties aandachtspunten meenemen om de minimale kwaliteit in de keten op nationaal niveau borgen. Het is goed om alle kennis en vaardigheid te verbinden en versterken. Daar gaan we de komende tijd samen aan verder werken!’
* De werkgroep Poortwachters bestaat uit Chris Struiksma, Evelien Krikhaar, Jolanda Roelfsema, Marijke van Grafhorst en Maud van Druenen.