Ga naar de inhoud
Als het over kwaliteit in dyslexiezorg gaat

NIEUWSBRIEF 21

Aandacht voor begrijpend lezen. Oók in de dyslexiebehandeling.

Toen Boukje Toering zelf nog dyslexiebehandelingen gaf, lag haar focus vooral op de technische leesvaardigheid. Achteraf vindt ze het jammer dat ze niet meer aandacht had voor leesbegrip. “Al die technische aspecten zijn natuurlijk belangrijk, maar uiteindelijk wil je dat een kind tot leesbegrip komt”, zegt Boukje. Close reading is hiervoor een bruikbare aanpak, die zich goed laat integreren in de dyslexiebehandeling. 

Als we kijken naar recent PISA-onderzoek mogen we leesbegrip gerust een zorgenkindje noemen. “In het begrijpend leesonderwijs is de laatste jaren veel aandacht uitgegaan naar de toepassing van allerlei leesstrategieën. Voor de inhoud van de tekst was minder aandacht, die bleef wat onderbelicht”, zegt Boukje Toering. Voor wie Boukje niet kent: zij is als inhoudelijk projectleider nauw betrokken bij de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie en was lid van de Bestuurlijke Adviesraad Dyslexie (BARD). Doordat ze onlangs docent werd aan de Marnix Academie, zal ze binnen het NKD wat meer op de achtergrond gaan werken.

De complexiteit van begrijpend lezen

Begrijpend lezen is volgens Boukje een van de lastigste taaldomeinen die er bestaan. Allerlei factoren spelen een rol bij begrijpend lezen, zoals woordenschat, kennis van de wereld, redeneervaardigheden en motivatie.

Afbeelding van het complexe proces van omgaan met teksten

Als een kind problemen heeft met begrijpend lezen, is het niet makkelijk om te bepalen hoe dat komt. Juist ómdat zoveel onderliggende factoren een rol spelen. Boukje is ervan overtuigd dat close reading een waardevolle rol kan spelen in het bevorderen van tekstbegrip. Zij legt uit dat close reading niet een methode is, maar een aansprekende aanpak om een tekst inhoudelijk helemaal uit te pluizen. Door het gebruik van close reading geef je een kind handvatten om een tekst op meerdere niveaus werkelijk te kunnen begrijpen.

Lezen op verschillende niveaus

Hoe werkt het? Bij close reading worden (delen van) een tekst verschillende keren gelezen. Dit herhaald lezen zorgt ervoor dat de tekst steeds op een dieper niveau begrepen wordt. Waar het aanvankelijk alleen gaat om het letterlijke verhaaltje, gaat het uiteindelijk om het doorgronden van de bedoeling van de schrijver. Wil de schrijver je bijvoorbeeld amuseren, iets aan de man brengen of je ergens van overtuigen?

Afbeelding van de niveaus van begrijpend lezen

Tijdens close reading moet het kind echt actief aan de slag gaan met de tekst. Het lezen en herlezen helpt om de tekst beter te begrijpend en te doorgronden. Daarbij worden aan het kind tekstgerichte vragen gesteld: vragen waarop het antwoord in de tekst gevonden kan worden. Die tekstgerichte vragen dwingen een kind om de tekst echt helemaal uit te pluizen. Daarbij gebruikt het kind bijvoorbeeld onderstrepingen, markeringen of andere symbolen. De leerkracht (of de dyslexiebehandelaar!) kan hardop denkend voordoen hoe je in de tekst op zoek gaat naar die antwoorden. Onderzoek toont aan dat dit hardop denkend voordoen (modeling) erg effectief is, het draagt bij aan het aanbrengen van begrip.
“Kinderen met leesproblemen hebben vaak een enorme hekel aan lezen. Mijn ervaring is dat close reading hen vaak wel aanspreekt. Doordat ze met deze aanpak gaan graven in de tekst, ervaren ze dat ze er echt iets mee kunnen. Dan wordt lezen opeens een stuk leuker!”

Uiteenlopende tekstsoorten en genres

Niet elke tekst is even geschikt voor close reading; deze aanpak reading vraagt om ‘rijke teksten’. Over de kwalitatieve kenmerken van zo’n rijke tekst zegt Boukje: “Om te beginnen moet de tekst zoveel in zich hebben dat je hem meerdere keren kunt lezen. Hij moet inhoudelijk complex genoeg zijn. Ofwel: zijn er dingen te ontdekken in de tekst, zitten er diepere lagen in, staat er ook iets tussen de regels door?”

Bij close reading is het ook belangrijk om uiteenlopende tekstsoorten te benutten. “Bij begrijpend lezen worden vaak informatieve teksten met een vaste opbouw en structuur gebruikt. Bij close reading varieer je in genres en tekstsoorten. Gebruik dus ook vooral songteksten, gedichten, instructies, columns, dagboekfragmenten of stukken van een verhaal”, benadrukt Boukje.

Herhaald lezen past uitstekend

Idealiter ga je bij close reading in drie sessies aan de slag met eenzelfde tekst. Boukje erkent dat dat dat binnen de context van een dyslexiepraktijk lastig te organiseren is. “Toch kun je elementen van de close reading-aanpak uitstekend integreren in de behandeling. Zo zorg je dat leestechniek en leesbegrip hand in hand gaan. Uit de CQ-index en gesprekken met ouders en cliënten blijkt dat zij het toejuichen als er in de dyslexiebehandeling wat meer aandacht is voor begrijpend lezen.”
Boukje benadrukt dat het herhaald lezen, dat zo kenmerkend voor close reading, heel goed aansluit bij de dyslexiebehandeling. “Want herhalen, herhalen en herhalen is precies wat we tijdens de behandeling doen. Naast het herhaald lezen is het maken van aantekeningen een waardevolle activiteit, net als het praten over de tekst. Je kunt als behandelaar best een tekstgerichte vraag bij een tekst bedenken, die je na het lezen samen bespreekt. Ik zou dus tegen elke behandelaar willen zeggen: realiseer je welke bijdrage je kunt leveren aan het tekstbegrip van het kind. Probeer het maar eens en ervaar hoe leuk het is!”

Boekentips

Tot slot een aantal boekentips van Boukje: “Deze boeken hebben ook na meerdere keren lezen nog van alles in zich om uit te pluizen.”

  • Bibi Dumon Tak: Bibi’s doodgewone dierenboek en Bibi’s bijzondere beestenboek.
  • Toon Tellegen: Is er dan niemand boos?
  • Arend van Dam: Lang lang geleden en Voorbij de horizon
  • Edward Vendel: Stripgedichten
  • Elena Favilli: Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes
  • Ben Brooks: Verhalen over jongens die anders durven zijn
  • Annemarie Bon: Er was eens…
  • Serie Wondere wereld (informatieboeken)
  • Serie Willewete (informatieboeken)

Meer lezen

Lees ook het interview met Elise Segers, elders in deze nieuwsbrief, waarin zij ingaat op het bevorderen van leesplezier.

Back to top