De inspiratie van Sjan Verhoeven

Het onderwijs sluit onvoldoende aan op de conceptuele manier waarop veel dyslectici denken. Zij worden te weinig ingezet en aangesproken op hun kracht en kwaliteiten en krijgen niet de kans om te shinen, aldus Sjan Verhoeven. Lees het interview met Sjan, waarin ze vertelt hoe zij adolescenten en volwassenen met dyslexie begeleidt.

Waar komt jouw betrokkenheid met dyslexie vandaan?

“Als kind kreeg ik dikwijls te horen dat ik dom en lui was. Onder het mom ‘leren is niks voor jou’ werd ik naar de huishoudschool gestuurd. Gelukkig was ik eigenwijs, heb ik mijn eigen weg gezocht en ben omhoog geklommen. Tot en met post-hbo aan toe. Pas in het hbo kwam ik erachter dat ik dyslectisch ben en werd mij coaching aangeboden. Door de coaching van Nel Hofmeester vielen allerlei kwartjes op hun plek en wist ik: hier wil ik meer mee. In eerste instantie heb ik een netwerk opgezet bij de vereniging Woortblind [nu Impuls & Woortblind, red.]. Zo wilde ik volwassenen ontmoeten, die net als ik dyslectisch waren. Door samen met hen te bespreken wat dyslexie nou eigenlijk is, werd ik rustiger en kreeg ik een beter zelfbeeld. Vanuit dat netwerk ben ik workshops en coaching gaan geven. Sinds 2001 ben ik als coach en trainer verbonden aan Dynamika.”

Wie coach en begeleid je?

“Ik richt me vooral op jongeren vanaf 15 jaar en volwassenen. De tieners en adolescenten die bij mij komen, lopen door hun dyslexie vast op school of in hun studie. De volwassenen voelen zich doorgaans niet zozeer belemmerd door hun taalvaardigheid, maar lopen tegen andere problemen aan die samenhangen met de manier waarop hun brein werkt. Veel dyslectici zijn ‘conceptuele denkers’. Daarmee bedoel ik: ze zien snel het grotere plaatje en de oplossing en kunnen moeilijk aansluiten op het hier. Ze vinden het vaak lastig om hun gedachten onder woorden te brengen en kunnen nogal eens erg stellig of juist wollig communiceren. Dat kan bijvoorbeeld zorgen voor problemen in de samenwerking met collega’s.
Overigens zijn er wel degelijk volwassenen voor wie de taal wel echt een struikelblok is. Ik begeleid bijvoorbeeld veel boa’s (buitengewoon opsporingsambtenaar) die struikelen over een vreselijk talig examen dat ze moeten doen. Die mensen zijn hartstikke goed in hun werk, weten in de praktijk precies wat er op welk moment moet gebeuren. Wat een verspilling van energie en talent als zij dat examen niet halen!”

Wat kun jij dyslectici leren?

“Ik geef ik door wat ik ooit zelf geleerd heb en waar ik zelf daadwerkelijk iets aan heb gehad. Om te beginnen geef ik mensen meer inzicht in de manier waarop hun brein werkt. Dat helpt hen om de kracht en de kwaliteiten van hun brein gerichter te gaan inzetten. Ook werk ik aan de faalangst, stress en het lage zelfbeeld, waar veel dyslectici last van hebben. Dat ontstaat dikwijls al op de basisschool, waar kinderen hardop moeten lezen. Voor iemand met dyslexie is dat dramatisch. Je maakt constant fouten. En dan moet je ook nog eens thuis oefenen, waarbij je steeds hoort: nee, dat staat er niet. Dat is een inbreuk op je vertrouwen, je zelfbeeld gaat eraan. De stress die je ervaart, zorgt er letterlijk voor dat je op het gebied van taal blokkeert. Als ik naar mezelf kijk: ik ben pas sinds 2008 in staat om hardop te lezen, toen ik mijn kinderen Harry Potter ging voorlezen.”

Je leert mensen ook snellezen. Hoe werkt dat?

“Ik benader taal op een heel positieve manier. Als dyslectici moeten lezen, zie je ze dikwijls letterlijk verbleken en verstarren. Er is geen ontspanning, ze lezen vaak woord voor woord en staan daarmee onbedoeld om hun eigen rem. Het zorgt ervoor dat ze de informatie niet binnenkrijgen, niks begrijpen en niks onthouden. Snellezen is een methodiek die is ontwikkeld door Tony Buzan, zelf heb ik het geleerd van Sean Adam. Bij snellezen lees je vanuit vertrouwen. Je leert om te zien wat er staat zonder dat je het allemaal exact spelt en woordelijk leest. Bij snellezen lees je minimaal 600 woorden per minuut, vaak veel meer. Juist die snelheid zorgt voor ontspanning. Je ontdekt dat je heel weinig woorden nodig hebt om een tekst te snappen en om zelfs alle details op te nemen.
Het vraagt wel wat van mensen om zich hieraan over te durven geven. Bij enkele mensen lukte dat niet, die kwamen niet door hun diepgewortelde overtuigingen en faalangst heen. Gelukkig hebben de meeste mensen het in twee á drie coachingssessies onder de knie. Tegelijkertijd leer ik ze hoe ze goede mindmaps kunnen maken, die behulpzaam zijn voor het tekstbegrip en het reproduceren van de inhoud.”

Hoe zorg je dat meer mensen bekend worden met snellezen?

“In een van mijn boeken, Dyslexie: stoornis of intelligentie, leg ik de methodiek stap voor stap uit. Ik geef ook trainingen aan zorgprofessionals en mensen in het onderwijs, zodat zij de methodiek kunnen overdragen op hun cliënten en leerlingen. Ik merk dat deze aanpak conceptuele denkers erg aanspreekt.”

Aan wie geef je het stokje door?

“Aan Mirjam van Beekum. Door haar dyslexie heeft zij niet de juiste diploma’s kunnen halen om voor de klas te staan. Toch is zij in het onderwijs terechtgekomen, waar ze docenten opleidde en onder meer de methode van snellezen inzet.”

Meer lezen

Sjan Verhoeven is medeauteur van Slimmer dan je baas en Dyslexie: stoornis of intelligentie.
Ze publiceert regelmatig postcasts, waarin dyslectici onder meer vertellen over hun kwaliteiten en successen, valkuilen en handvatten voor werk/school. Beluister bijvoorbeeld de podcast waarin Robin uitlegt wat snellezen met hem gedaan heeft.

In 2019 publiceerden wij in de NKD-nieuwsbrief een interview met Nel Hofmeester.